Grote Markt 30, Antwerpen

Bij het onderzoek rond het in kern middeleeuwse handelspand op de Grote Markt van Antwerpen viel ons meteen een ronde constructie op die achteraan tegen het hoofdvolume aangehecht over meerdere verdiepingen doorloopt. In dit cilindrisch volume is een wenteltrap aangebracht, wat een opmerkelijk gegeven is aangezien doorgaans de verticale circulatie in historische woningen binnen het hoofdvolume geplaatst is. Nazicht van een historische kaart bracht aan het licht dat zich hier een torenvolume bevond, een zogenaamde pagaddertoren. Een archiefstuk uit 1938 bevestigde vervolgens de aanwezigheid van deze toren, waarbij een aanvraag tot het slopen van de bouwvallige bovenzijde van het torentje jammer genoeg werd goedgekeurd.

Dergelijke constructies werden typisch in de eerste helft van de 16e eeuw opgebouwd, er zouden een veertigtal van deze torens in de stad voorgekomen hebben. Deze kwamen enkel voor bij de woningen van rijke families, meestal met een achtergrond in de handel. Naar verluid zouden de torens gebruikt worden als uitkijkpost zodat de bewoners handelsschepen op de Schelde kunnen zien aankomen, maar dergelijke hypothese kan als onwaar afgedaan worden aangezien heel wat van de torens te ver van de Schelde verwijderd zijn om schepen te kunnen zien. Dit fenomeen moet waarschijnlijk eerder gezien worden in een periode waarin Antwerpen zijn grote economische bloei kent, waarbij de op korte tijd door handel zeer rijk geworden patriciërs hun rijkdom en macht wilden etaleren. De torens golden dus vermoedelijk eerder als statussymbool waarbij men elkaar probeerde te overtreffen door het hoogst en het rijkelijkst uitgewerkt te bouwen. Heel wat van de fragiele torentjes verdwenen in de loop der jaren, en vooral tijdens beide wereldoorlogen, waardoor er heden slechts nog een negental gekende voorbeelden overgebleven zijn. Dit maakt dat de nieuwe ontdekking van deze restanten op de Grote Markt een zeldzaam gegeven zijn. Als representatief voorbeeld van een gaaf bewaard gebleven pagaddertoren kan naar deze op het binnenhof van de Oude Beurs naast de Grote Markt verwezen worden.